Nghệ thuật xăm mình và những thăng trầm lịch sử

Sự lan tỏa của nghệ thuật xăm hình đang len lỏi và phát triển ở khắp các quốc gia trên thế giới. Đối với hình tượng xăm trên cơ thể có người sẽ liên tưởng đến sự thể hiện của quyền lực, sự hung bạo nhưng có những hình xăm lại thể hiện một cách độc đáo, tinh tế, mang đậm tính nghệ thuật. Hãy cùng  khám phá những điều thú vị từ lịch sử và sự phát triển của nghệ thuật xăm hình này nhé.

Nguồn gốc ra đời của xăm hình

Sự ra đời của xăm hình hiện tại vẫn là một dấu chấm hỏi lớn chưa có lời giải đáp? Tuy nhiên, một số nhà khoa học đã tìm ra dấu hiệu hình xăm từ da của một số xác ướp đóng băng có niên đại khoảng 3300 năm trước công nguyên. Ngoài ra ở Ai cập và Nubian(vương quốc nhỏ nằm dọc theo sông Nil, ở miền bắc Sudan và miền nam Ai Cập), cũng xuất hiện hình xăm trên xác ướp với niên đại 2000 năm trước công nguyên. Các nhà sử học cho rằng sự ra đời của hình xăm có thể xuất phát từ người Hy Lạp, người Anh cổ và người Đức cổ, v.v.

Không chỉ có vậy, sự ra đời của xăm hình lại được khám phá thêm lần nữa từ Châu Âu và người Mỹ bản địa. Trong hồ sơ của nhà thám hiểm James Cook từ chuyến thám hiểm năm 1769 đến Nam Thái Bình Dương, có để cập đến sự xuất hiện ngôn ngữ hình xăm Tahitian tattau, nghĩa là “ đánh dấu”. Tuy nhiên, ở thời kì xã hội Châu âu và Mỹ lúc đó, xăm hình chưa phát triển mà được coi là hiện tượng lạ.

Đến năm 1992, ở khu vực biên giới giữa nước Áo và nước Ý, người ta tìm thấy một thi thể đóng băng của một người đàn ông có niên đại là 5000 năm, với 58 hình xăm trên cơ thể, họa tiết là những dấu chấm nhỏ, và một số đường kẻ chỉ.

Sau chiến tranh thế giới thứ hai, trong cuộc khai quật trên dãy núi Altai của miền Nam Siberia, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra những ngôi mộ  đóng băng được bảo quản bởi phương pháp vô cùng đặc biệt và hoàn hảo. Đặc biệt hơn, trên cơ thể của một thủ lĩnh trong bộ lạc này, xuất hiện rất nhiều hình xăm rõ nét.

Sự phát triển của nghệ thuật xăm hình

Vào đầu thế kỉ 20, xăm hình xuất hiện rất hiếm hoi. Vào thời kì đầu 1900, việc xăm hình không được coi trọng, đó là biểu tượng của tầng lớp thấp cấp và rất khó khăn khi tìm thấy một người nào đó xăm hình. Không có hiệp hội dành cho người xăm hình và môn xăm hình không được công khai hay quảng cáo trên các phương tiện công cộng.

Năm 1908,tại thành phố New York, trung tâm giải trí thu hút mọi tầng lớp lao động, Samuel O'Riely mở một cửa hàng xăm và nhận người học việc là Charlie Wagner. Năm 1908 O'Riely chết, Wagner đã cho ra đời thương hiệu Alberts Lew. Alberts đã được đào tạo như một nhà thiết kế hội tụ những kĩ năng cần thiết để trở thành một nghệ nhân xăm hình.

Giữa năm 1900, tình hình phát triển của việc xăm hình cũng không mấy khả quan và có chiều hướng đi xuống. Hầu hết, xăm hình được coi là biểu tượng không lành mạnh, là hình tượng của nhưng băng đảng trộm cướp hay giết người. Điều này là điểm mốc đánh dấu cho sự tuột dốc của việc xăm hình.

Năm 1936, tạp chí đời sống Life Magazine thống kê có chỉ khoảng 6% người dân xăm mình, nhưng đa phần tập trung là các nghệ sĩ biểu diễn ở rạp xiếc, hay trong các lễ hội kì dị được tổ chức. Trong mỗi buổi trình diễn như thế này, họ kiếm được khoảng $200 (tương đương với $ 2,000 hiện nay).

Sau chiến tranh thế giới thứ 2, xăm hình thực sự rơi vào tình trạng khủng hoảng do dịch bùng phát của căn bệnh viêm gan truyền nhiễm. Mặc dù các cửa hàng đều trang bị những công cụ và thiết bị khử trùng, nhưng do tốc độ ảnh hưởng của sự lan truyền và báo chí. Việc xăm mình bị coi là nguyên nhân truyền nhiễm và lây lan của dịch bệnh. Các cửa hàng ở quảng trường Time Square và Coney Island hầu hết bị đóng cửa. Xăm hình trở thành loại hình kinh doanh bất hợp pháp.

Mãi cho đến năm 1960, mọi người đã có cái nhìn tích cực hơn về xăm hình. Thời kì này, Lyle Tuttle một người đàn ông đẹp trai, quyến rũ với kĩ năng xăm hình điêu luyện đã đưa nghệ thuật xăm hình sang trang mới cho sự thành công phát triển sau này.

Các phương pháp xăm hình

Mỗi quốc gia, mỗi nền văn hóa khác nhau tạo nên sự đa dạng hóa trong các cách thức xăm hình. Ở miền Bắc và Nam nước Mỹ, nhiều bộ lạc của Ấn Độ thường tạo nên hình xăm trên cơ thể hoặc khuôn mặt bằng cách chích đơn giản, còn một một số bộ lạc ở California kết hợp màu sắc vào các vết trầy xước tạo nên hình thù đặc biệt. Nhiều bộ lạc Bắc cực và cận Bắc cực, chủ yếu là người Inuit, và một số người dân ở miền đông Siberia, sử dụng sợi đước được phủ màu sắc, xuyên vào da để xăm mình. Còn người Polynesia và Micronesia dùng một công cụ giống cái cào nhỏ , phủ bột màu nâu rồi vẽ lên da để tạo hình vẽ.

Những người Maori của New Zealand nổi tiếng thế giới trong việc áp dụng kỹ thuật khắc gỗ để xăm mình. Trong phong cách Moko Maori màu sắc được thiết kế đặc biệt,kĩ thuật khắc phức tạp dựa một công cụ cắt cỡ nhỏ (sử dụng trong nghề mộc) để tạo đường nét trên da. Sau khi người châu Âu đến vào những năm 1700, người Maori đã bắt đầu sử dụng kim loại do người định cư mang lại mở đầu cho xu hướng kĩ thuật xăm hình mới.

Ngày nay, hình xăm được tạo ra bằng cách tiêm mực vào lớp chân bì của da. Phương pháp này được thực hiện bằng việc sử dụng  một cây kim nhỏ gắn liền với công cụ cầm tay. Các công cụ sẽ di chuyển mũi kim lên và xuống với tốc độ hàng trăm lần mỗi phút và chích vào da với khoảng cách một milimet.

Lớp mực khi được tiêm vào da, dưới sự thay đổi của các biểu bì theo thời gian, lớp mức sẽ nhạt dần tạo thành màu cố định theo bạn suốt cuộc đời.

Tuy nhiên, hiệu quả của việc xăm hình thủ công mất khá nhiều thời gian và kĩ năng khó, cần sự thành thục chính xác tuyệt đối. Do đó, người ta đã chế tạo ra máy xăm hình chạy bằng điện. Máy được cấu tạo gồm dụng cụ nhỏ bằng kim loại được bố trí theo chiều thẳng đứng, dao động như giống như một mũi khoan của nha sĩ . Nó được trang bị các mũi kim nhỏ, cứng cáp có khả năng đâm thủng da ở tốc độ từ 50 đến 3.000 lần mỗi phút. Các kim tiêm tiệt trùng được cài đặt trong máy và nhúng vào mực (mực được hút thông qua hệ thống ống của máy ). Sau đó, dưới sự hỗ trợ của công tắc chân hoạt động với cấu hình như một thang máy thu nhỏ,  máy xăm chuyển động lên và xuống để đâm thủng các lớp biểu bì trên cùng của da khoảng 0.8 mm.

Các phong cách xăm hình

Lựa chon phong cách xăm hình phụ thuộc vào tính cách và sở thích của mỗi người. Bởi vì hình xăm có tuổi thọ kéo dài hàng chục năm, đi theo bạn trong khoảng thời gian dài vì vậy lựa chọn hình xăm phù hợp là điều nên cân nhắc.

Sau đây là một số loại hình xăm phổ biến:

- Đen và xám: phong cách này sử dụng mực đen tạo nên hình tượng mạnh mẽ và sang trọng.

- Màu sắc: trong việc sử dụng hình xăm màu sắc có hai trường phái: thứ nhất là những màu sắc đa dạng với tỷ lệ tương phản mạnh tạo nên cá tính, phong cách thời trang, thứ hai là những màu sắc cơ bản truyền thống là đen, đỏ, xanh lá cây, vàng và xanh dương tao nên sự đơn giản, mang phong cách cổ xưa.

- Irezumi : lối xăm hình theo phong cách Nhật Bản như : cá chép, rồng phương đông, chữ phật, samurai, geisha, mặt nạ hoặc các biểu tượng truyền thống. Đa phần điểm nhấn là màu sắc đen nổi bật.

- Fine line: phong cách xăm hình hiện đại dựa trên các đường nét mỏng, chi tiết tạo họa tiết tự nhiên và mềm mại hơn

- Ngoài ra còn một số loại hình xăm như Bio-mechanical, Celtic Knotwork hay Tribal, v.v…

Ý nghĩa và định kiến của xã hội

Con người sử dụng hình xăm với nhiều ý nghĩa đa dạng:

- Sự tôn thờ hoặc thần tượng cái đẹp nhất định nào đó

- Sự sùng bái hay hâm mộ nhân vật nổi tiếng

- Đánh dấu những mốc quan trọng trong cuộc đời

- Yêu thích nghệ thuật điêu khắc

- Xu hướng thời trang

- Che dấu khiếm khuyết trên cơ thể

- Thể hiện bản thân, v.v…

Chúng ta không thể phủ định việc xăm hình đang là một trào lưu phát triển ở giới trẻ. Như ở Mỹ, hầu hết các thanh niên đều chọn cho mình những hình xăm phù hợp với tính cách của bản thân. Hay lựa chọn những hình ảnh bắt mắt tạo điểm nhấn gây chú ý, thể hiện mình. Không những vậy, đó còn được coi là môn nghệ thuật, văn hóa phổ biến không thể thiếu trong đời sống.

Tuy nhiên, không phải bất kì xã hội nào cũng chấp nhận việc xăm hình. Ở một khía cạnh nào đó, vẫn còn số đông phản bác cho rằng xăm hình là điều không tốt, làm hạ phẩm giá của con người, thể hiện những tác động tiêu cực. Ví dụ, rất gần gũi trong cuộc sống người dân Việt Nam, người lớn không mấy thiện cảm khi nhìn những chàng thanh niên hay cô gái xăm hình trên cơ thể. Họ cho rằng đó là những người ít học, đua đòi theo thời thượng. Hoặc đối với những người xăm hình, khi họ gặp đối tác trong việc kinh doanh hay trong việc học hành nghiên cứu sẽ gây thiện cảm không tốt.

Lời kết

Xăm hình là một môn nghệ thuật điêu khắc đòi hỏi kĩ năng khéo léo mới tạo nên được các tác phẩm có hồn và ý nghĩa. Sự phát triển của môn nghệ thuật này thăng trầm theo nhiều giai đoạn phát triển của cuộc sống qua các thời kì xã hội. Con người luôn muốn khám phá những điều mới mẻ của cuộc sống nên họ luôn theo đuổi mọi cái đẹp và tạo xu thế nhất định. Tuy nhiên, bản thân tồn tại giữa vào nhiều yếu tố của xã hội, chúng ta sống ở trong hoàn cảnh nào phải phù hợp với đặc điểm của hoàn cảnh đó. Thay đổi thế nào có thể tạo nên tác động tích cực là tốt nhất. Vì vậy, chúng ta nên có cái nhìn thấu đáo và phù hợp nhất. 

Từ khóa